جهت دانلود فرم معرفی دانش بومی به پایین این صفحه مراجعه نمایید (این صفحه را بخوانید)

چارچوب شناسایی، ارزیابی و مستند سازی

دانش بومی مدیریت جامع حوزه آبخیز و منابع آب و خاک

مقدمه:

      علیرغم اقدامات و تلاشهای قابل توجهی که در راستای شناسایی دانش بومی پربار کشور در زمینه مدیریت منابع آب و خاک و نیز تلفیق آن با دانش نوین و صورت گرفته است، به ندرت می توان رد پایی از مستند سازی علمی و تخصصی این اقدامات  در جهت اطلاع رسانی مناسب و ایجاد کانونهای یادگیری و تعمیم نتایج حاصله جستجو نمود. بدین ترتیب اگر که بر اساس یک اقدام نتیجه گرا ، هدف از انجام فرایند شناسایی و مستند سازی دانش بومی را معرفی درس آموخته هایی بدانیم که قابل تعمیم بوده و به عنوان تجارب آزموده شده در طول زمان، بیشترین نقش را در سازگاری با چالشهای اکولوژیک –انسانی داشته اند، باید  اذعان داشت این هدف نیازمند ایجاد و فعال سازی یک چارچوب و ساختار مناسب شناسایی، ارزیابی و مستند سازی دانش بومی مرتبط با مدیریت جامع حوزه های آبخیز  است. دانش بومی از دیدگاه مدیریت منابع آب و خاک،. به مثابه درس آموخته های آمیخته با فرهنگ بومی می باشند که از آزمون زمان سربلند بیرون آمده و الگویی برای پایداری در امنیت غذایی، اشتغال، و سلامت حوزه های آبخیز محسوب می­شوند این دانش، زمینه سازگاری و پذیرش جوامع محلی را داشته و از این نظر  می توانند بعنوان بهترین درس آموخته ها و تجربیات ، موجب ارتقاء دانش سایر دست اندرکاران  شده و در راستای تبیین راهکارهای عملیاتی و اجرایی، بکار گرفته شوند.

مرکز بین المللی مدیریت جامع حوزه آبخیز و منابع زیستی با استناد به مصوبات برنامه کاری سال جاری که در جلسه مورخ 5/2/1403 شورای حکام ، موضوع تبیین راهبردهای  توسعه دانش بومی برای حفاظت از آب و خاک را در دستور کار قرار داده است. بر این اساس، به استنداد بند (1-7) برنامه کاری فوق مقرر گردیده است یک نشست بین المللی یونسکو در خصوص شناسایی و تبیین راهبردهای  توسعه دانش بومی برای حفاظت از آب و خاک برگزار شده و نیز بر اساس بند (2-7) یک جایزه ملی و یک جایزه بین المللی در کشورهای همسایه و مرزی با موضوع  دانش بومی مدیریت منابع آب و خاک در نظر گرفته شود.

بر این اساس  موضوع ارائه یک چارچوب و قالب جامع و استاندارد برای شناسایی ارزیابی و ترویج  بهترین تجربیات  در دانش بومی مدیریت منابع آب و خاک در دستور کار قرار گرفت.

در این راستا دبیرخانه مرکز بین المللی مدیریت جامع حوزه آبخیز و منابع زیستی در مناطق خشک و نیمه خشک ماموریت یافت تا بر اساس مطالعات اسنادی و کتابخانه ای و نیز تحلیل و ارزیابی الگوی جاری، چارچوب پیشنهادی خود را برای انجام مصوبات  شورای حکام  ارائه نماید.

نتیجه بررسی های اولیه  این بوده است که الگوی ارائه شده توسط سازمان جهانی رویکرها و فناوریهای حفاظت(WOCAT)  به لحاظ جامعیت، و برخورداری از یک منطق عملیاتی و اجرایی، الگوی مناسبی برای شناسایی و ارزیابی  دانش بومی مدیریت پایدار سرزمین می باشد. شایان ذکر است کنوانسیون مقابله با بیابانزایی و از کشورهای عضو و سازمانهای مردم نهاد  درخواست نموده است تا در فرایند تدوین گزارشات کشوری، بهترین تجربیات مدیریت پایدار سرزمین، اعم از روشهای نوین و یا دانش بومی را مورد شناسایی قرار داده و در قالب یک سیستم کارآمد به اشتراک گذاری دانش، با بهره گیری از الگوهای مناسب رسانه ای و آموزشی نسبت به تعمیم یافته ها و ترویج روشها و تکنیک های مناسب آمده اقدام نمایند. نتایج بدست آمده از این فرایند می تواند در قالب سیستم های کار آمد به اشتراک گذاری دانش در اختیار طیف وسیعی از افراد، تشکلها و سازمانهای مرتبط با منابع طبیعی از جمله محققین، سیاستگذاران و برنامه ریزان، کارشناسان بخشهای اجرایی ، تعاونی ها، بخش خصوصی، سازمانهای مردم نهاد و مجریان و بهره برداران، در قالب یک بانک اطلاعات اعتبار سنجی شده قرار گیرد.

الگوی شناسایی، ارزیابی و مستندسازی تجارب موفق/ دانش بومی از سال 1397 در سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری مورد بهره برداری قرار گرفته و فرآیند بومی سازی طی این مدت با محوریت دفتر آموزش، ترویج و مشارکت های مردمی به انجام رسیده است.

نکته مورد تاکید در این الگو توجه به جنبه های کاربردی و عملیاتی دانش بومی در فرایند کاهش تخریب سرزمین و مدیریت جامع حوزه های آبخیز و منابع آب و خاک و امکان سنجی بهره برداری از آن در بخشهای مختلف سیاستگذاری، برنامه ریزی، اجرا و ارزیابی  می باشد. اثربخشی این دانش بویژه در مواجهه با پیامدهای تغییر اقلیم، سازگاری و تاب آوری سیستمهای اکولوژیک –انسانی مورد توجه قرار گرفته است.

اطلاعات این الگو بر مبنای پرسشنامه ، مصاحبه و مشاهده قرار داشته و با بهره گیری از تکنیک ارزیابی سریع محلی و روشهای کیفی دانش بومی  شناسایی و مورد ارزیابی فنی قرار گرفته و همانگونه که گفته شد در قالب بانک اطلاعات در دسترس  مخاطبین مرتبط قرار می گیرد.

با توجه به توضیحات ارائه شده، قالب شناسایی، ارزیابی و مستند سازی دانش بومی مدیریت جامع حوزه های آبخیز و منابع آب و خاک تدوین و ارائه گردید. اگر چه این قالب حتی الامکان ساده و خلاصه تهیه شده. لیکن به منظور اطمینان از کیفیت داده ها ضروریست تا  از طریق برگزاری کارگاه های ظرفیت سازی و مهیا سازی تسهیلگران و محققین به منظور ارائه شیوه های جمع آوری اطلاعات و نحوه تکمیل پرسش نامه مورد پشتیبانی قرار گیرد.

قالب معرفی دانش بومی

مدیریت جامع حوزه آبخیز و منابع آب و خاک

معرفی پرسش نامه:

حوزه عمل این پرسش نامه، دانش بومی مرتبط با مدیریت جامع حوزه های آبخیز و مدیریت پایدار منابع آب و خاک می باشد. این مدیریت شامل هرگونه سیاست، روش و فناوری  اعم از استفاده از پوشش گیاهی ، آب ، خاک به منظور تولید کالاها و خدمات برای براورده ساختن نیازمندی های در حال تغییر انسانی در طول زمان و به نحوی است که قابلیت تولید  و کارکردهای این منابع در درازمدت تامین گردد.

هدف نهایی این اقدام ارتقای درک عمومی و دانش بین المللی در زمینه اهمیت ظرفیتهای جوامع محلی و بومی در مدیریت زمانی که مساله امنیت غذایی است. همانطور که روشن است امنیت غذایی با در فضایی مطرح می شود که با تغییر اقلیم و محدودیت و حفظ سلامت حوزه های آبخیز و منابع آب و خاک، اصلاح و بهبود روشها در حوزه های مدیریتی، سیاستگذاری، برنامه ریزی و اجرا در ارتباط تنگاتنگ قرار دارد.از طرفی می تواند به عنوان یک الگو برای تعمیم مدیریت پایدار منابع طبیعی در حوزه های آبخیز در نظر گرفته شود. تکمیل این پرسش نامه نیازمند تشریک مساعی و کار گروهی و برخورداری از یک محیط توانمند می باشد این اقدام علاوه بر ارتقاء اعتبار اطلاعات بدست آمده تبادل دانش، یادگیری، ایجاد ذهنیت مشترک و ایجاد ظرفیت در گروهی است که در این فرایند مشارکت می نمایند.

فرایند اجرا:

• این پرسش نامه توسط کمیته های تخصصی ذیل مرکز مدیریت جامع حوزه آبخیز و منابع زیستی در مناطق خشک و نیمه خشک که هرکدام با جنبه های مختلفی از دانش  مدیریت جامع حوزه های آبخیز و منابع آب و خاک  مرتبط هستند، تکمیل می گردد.
• دبیرخانه مرکز مسئولیت هماهنگی، پشتیبانی و اطلاع رسانی از فرایند اجرای کار را بعهده دارد.
• تولید داده های مورد نیاز این پرسشنامه و اخذ اطلاعات صحیح نیازمند نقش آفرینی، مشارکت و همکاری موثر جوامع محلی است. در این ارتباط اصول کار با این جوامع  و ملاحظات مرتبط می بایست مد نظر قرار گیرد.
• تکمیل و تدقیق پرسش نامه نیازمند مرور منابع مرتبط و پیمایشهای کتابخانه ای است. ضروری است استفاده کنید و برای بهبود کیفیت  اطلاعات، نقطه نظرات متخصصین در حوزه های مختلف دریافت شود.
• اقدامات لازم جهت تبیین روش کار و ظرفیت سازی بویژه آموزش تسهیلگران در قالب کارگاه های آموزشی با محوریت مرکز انجام خواهد شد.
• برخی از قسمت های پرسش نامه صرفا با علامت گذاری  تکمیل می گردد. در برخی از موارد     می توانید بیش از یک گزینه را انتخاب نمایید. این موارد در متن پرسش نامه مشخص شده است.
• در مواردی که با واژه "توضیح دهید"مشخص شده، حتماً می بایست تکمیل گردد. توضیحات ارائه شده می بایست با رعایت اختصار در متن ارائه گردد.
• برای اطلاعات ارائه شده حتماً ماخذ و مرجع کسب اطلاعات را مشخص کنید. حتی الامکان از تصاویر گویا با توضیحاتی که در متن پرسش نامه لحاظ گردیده است استفاده نمایید.
• نسخه اصلی عکس ها و یا نقشه های مورد درخواست ضمیمه پرسش نامه تکمیل شده گردد.
• اطلاعات در قالب فایل ورد و بصورت تایپ شده در متن پرسش نامه لحاظ شده و در قالب های ورد و پی دی اف به دبیرخانه مرکز ارائه شود
• مسئولیت اعتبار سنجی پرسش نامه های تکمیل شده به عهده کمیته های ذیل مرکز می باشد.
• اطلاعات بدست آمده از این پرسش نامه پس از بررسی و تایید شورای راهبردی در قالب یک بانک اطلاعات ملی و بین المللی، مستند سازی شده وپس از ارایه در شورای حکام  به نحو مقتضی در اختیار مخاطبین قرار خواهد گرفت.

جهت رویت فرم اینجا را کلیک نمایید

جهت دانلود فرم بر روی لینک زیر کلیک نمایید: